PANDUAN PROTOKOL DAN PARSINABUL PEMULA |
Simulasi Adat Pangoli Anak dohot Pamuli Boru
Konteks: PARBORU BOLAHAN AMAK – DIALAP JUAL
- Penulis dan Penanggung Jawab: Tim Adat PSDBJ (Koordinator: Olophon Raja Simamora)
I. PANGARADEON – PENGANTEN MASUK GEDUNG
Uduran ni Pengantin nunga sahat di gedung. Masuk ma pengantin tu ruangan khusus, istirahat huhut padengganhon paheanna.
Padostahi ma Protokol ni Parboru dohot Protokol ni Paranak (secara pribadi) di angka konsep naung dihatai hian di na Marhata Sinamot, asa nyambung jala lancar pardalan ni ulaon.
JOU-JOU ASA MASUK TU GEDUNG
PROTOKOL NI PARBORU (Parboru Bolahan Amak) :
“Di hamu Raja ni Dongan Tubu, Raja ni Boru/Bere, Raja ni Dongan Sahuta, Ale-ale dohot sude Raja na ginokkon, asa masuk hamu rajanami rap dohot Inanta Soripada. Nunga huparade hami inganan dihamu, disabola siamun molo masuk tu gedung on, masuk ma hamu Rajanam1.”
(Dijouhon manang piga-piga hali).
Dung i dipasahat ma tu Paranak, laho manggorahon angka nigokkonna, kecuali Hula-hula, annong pe tomu-tomuon haroro nasida.
PROTOKOL NI PARANAK :
“Dihamu Raja ni Dongan Tubu, Raja ni Boru/Bere, Raja ni Dongan Sahuta, Ale-ale dohot sude Raja na ginokkon, asa masuk hamu Rajanami rap dohot Inanta Soripada, tu inganan naung rade, disabola hambirang masuk tu gedung on.
(Dijouhon manang piga-piga hali).
HATORANGAN :
Molo ‘Taruhon Jual’ (ulaon dihuta ni Paranak), holan protokol ni Paranak do na manjouhon naginokkonna asa hundul tu inganan naung pinarade ni hasuhuton Paranak. Ai rap masuk do annon Parboru dohot uduranna jaloon ni paranak.
PENGANTIN DOHOT HASUHUTON LAHO MASUK TU GEDUNG
PROTOKOL NI PARBORU :
“Dihamu na pinarsangapan, amanta raja, inanta soripada, … Ala naeng masuk ma pengantin na niudurhon ni nadua hasuhuton, pinangido ma tu hita saluhutna, asa rap jongjong ma hita.”
(Dung dijouhon Musik, masuk ma pengantin tu gedung, diudurhon suhut kedua belah pihak, laos hundul ma nasida dipelaminan. Hundul ma dohot natorop)
2. MANJALO HULA-HULA DOHOT TULANG
Manjou hula-hula, dung jolo masiaturan Protokol ni Parboru dohot Protokol ni Paranak. Somalna bolahan amak do naparjolo manjalo haroro ni Hulahulana.
1. PROTOKOL NI PARBORU :
(Nunga adong hian petugas di pintu jolo maniop daftar ni hula-hula, patangkashon angka ise naung ro)
Tu hamu Borunami, ……..
Patangkas hamu jolo uduran ni Hula-hula dohot Tulangta, nunga rade nasida…?
Asa ro hami manjalo haroro nasida ..”
(Dialusi petugas i, manang dibahen kode paboahan)
Note : HULA2 dohot uduranna dijalo dipogu ni alaman, ndang ditomu-tomu tu harbangan (tu pintu masuk)
Dijouhon Protokol :
“Dihamu Raja ni Hula-hulanami, Raja …….
Digorahon ma sude marga ni horong ni hulahula na ginokkon na : (Hulahula, Tulang, Tulang Rorobot, Bonatulang, Hulahula Namarhaha maranggi, Hulahula Anakmanjae) …
“Nunga rade hami rajanami manjalo haroromuna. Molo tung sahali manjalo pe hami diharoro ni raja i, ndang na mangorui sangapmuna, masuk ma hamu Rajanami.”
(Digorahon parmusik)
Boru manjalo dengke dohot boras nabinoan ni hulahula i.
Catatan: Molo ulaon di alaman ni Paranak, sai di paranak do somalna boras na binoan ni hulahula ni Parboru, nang mangalusi ulak ni tandok i.
Dung masuk, hundul, dijouhon protokol ma saulak nai laho patangkashon:
“ ………… Molo tung adong dope hamu rajanami, Hula-hula dohot Tulangnami na so masuk tu Gedung on, masuk ma hamu Rajanami, nunga rade inganan dihamu”.
Dung denggan hundul sude Hula-hula dohot uduranna, dipasahat ma tingki tu Protokol ni Paranak.
2. PROTOKOL NI PARANAK :
(Manjalo haroro ni Hula-hulana, suang songon nadiginjang (ditingki Parboru manjalo haroro ni hula-hulana).
Di pogu ni alaman ma dijalo hula-hula dohot uduranna, ndang ditomu-tomu tu harbangan.
Angka boru petugas sijalo tandok dohot dengke mangarade ma, huhut singkop dohot sitiop ulak ni tandok dohot ulak ni dengke
Catatan:
Molo di-taruhon jual, Parboru do mamboan Jual/Juhal mangudurhon pengantin ro tu huta ni Paranak. Laos dison do parmasuk ni Parboru dohot sude uduranna (kecuali hula-hulana) tu bagas gedung.
Dijalo Paranak ma Parboru di pogu ni alamanna, ndang ditomu-tomu tu harbangan, manang tu pintu jolo.
Alai sai adong do tontong idaon jolo masuk sude natorop dohot hula-hula ni parboru dohot hula-hula ni paranak, asa masuk Pengantin rap dohot hasuhuton, ala resepsi
Tu joloan on tingkos ma taulahon tudos songon lapatan ni Taruhon Jual i, talehon hatorangan tu hasuhuton.
3. PASAHAT TUDU-TUDU NI SIPANGANON DOHOT DENGKE
1. PASAHAT TUDU-TUDU NI SIPANGANON
PROTOKOL NI PARANAK:
“Dihamu Raja ni Hula-hulanami. Naeng ro ma hami Parboruonmuna pasahathon tudu-tudu ni sipanganon tu hamuna, asa mangarade ma hamu Rajanami”.
PROTOKOL NI PARBORU :
“Di hita saluhutna, Suhut nami, dohot hita namardongan tubu, asa tuson ma hita laho manjalo tudu-tudu ni sipanganon sian Parboruonta.”
“Nauli Amangboru …….. ro ma hamu nunga mangarade hami ..”
PROTOKOL NI PARANAK :
(Dijou Suhut Bolon dohot dongantubu asa borhat lao pasahathon)
“Di ari nauli di ari nadenggan on, marnatampak do hami ro pasahathon tudu-tudu ni sipanganon laho pasangaphon hamu Raja ni Hula-hulanami Raja ……….. ”. Tung songon on pe tudu-tudu ni sipanganon nahupasahat hamion rajanami, dohonon ma songon nanidok ni natua-tua : Asa bulung ni jabi-jabi ma tu bulung ni simarlasuna, tung songon on pe naboi hupasahat hami, sai godang ma pinasuna. Botima !”
Sude : “Em ma tutu…“
2. PASAHAT DENGKE
PROTOKOL NI PARBORU :
“Di hamu Borunami, Boan hamu tuson dengke sipasahatonta …” “Mangarade ma hamu Raja ni Parboruonnami, naeng ro ma hami pasahatton sipasahaton nami tu hamu.”
Didok ma hatana :
“Di hamu Raja ni Parboruonnami, Raja ………. Dison hami pasahathon dengke simudur-udur, dengke sitio-tio, dengke sahat. Asa sai rap mudur-udur ma hamu tu dolok tu toruan mangalului nauli na denggan. Tio ma nang haroro ni pansamotan di hamu, tio jala tiur ma angka dalan sidalananmu, asa sahat ma nauli, sahat ma na denggan di hamu tumpahon ni Tuhanta Pardenggan basa i. Molo tung songonon pe na hupasahat hami tu hamu rajanami, songon nidok ni umpasa ma dohonon nami : ‘Sinalong bulung ni sabi, uram-uram ni situma, Tung songon on pe dengke nahupasahat hami, sai godang ma pinasuna, Botima !’ “
Dung masijalangan, mulak ma nadua hasuhuton tu hundulanna
(Protokol ni Parboru dohot Paranak pasangap tu Loloan)
Contoh :
PROTOKOL NI PARBORU :
“Dihita namardongantubu, Boru/Bere, Dongansahuta, Ale-ale dohot disude Raja naginokkon. Dison nunga tajalo tudutudu ni sipanganon sian Parboruonta, molo tung dijolo ni hasuhuton pe i, naung rap manjalo ma hita disi”.
Suang songon i nang Protokol ni Paranak pajagarhon dengke naung jinalona tu horong na.
4. MARSIPANGANON DOHOT PASAHAT SULANG-SULANG
PROTOKOL NI PARBORU :
“Dihamu Amangborunami, ala hamu do na mamboan sipanganon, di rohanami laos hamu ma sibahen tangiang mangan”
PROTOKOL NI PARANAK :
“Nauli Rajanami…
Pinangido ma Amanta Sintua ………. mambahen tangiang mangan”.
Dung sidung martangiang, laos sibahen tangiang i ma mandok hatani sipanganon :
Sititi ma sigompa, golang-golang pangarahutna, tung songon i pe sipanganon na tupa, sai godang ma pinasuna.
(unang pola dicoba-coba angka umpasa na asing)
Mardalan ma Suhut Parboru dohot Paranak borhat mandapothon natorop namangan i, pasahat tabe huhut pajagarhon angka naniontangna asa jagar marsipanganon. Alai hasuhuton pe tong ma diusahahon hatop marsipanganon, unang gabe sipaimaon.
PASAHAT SULANG-SULANG (PROTOKOL NI PARANAK ):
“Rajanami, naeng ro ma hami pasahat sulang-sulang natabo, mangarade ma hamu Rajanami”
Dialusi Protokol ni Parboru:
“Nunga mangarade hami Amangboru, pasahat hamu ma”.
Didok ma Protokol ni Paranak ma hatana :
“Binahen ma solang patoguhon ransang-ransang, hupasahat hami ma sulang-sulang rajanami, patoguhon parhorason”
Mardalan ma Panulang, tolu sahat tu opat halak dongantubu (dang boru) mamboan sulang-sulang naung disediahon par katering, tolu manang opat piring. Disonduhi tu panganan ni hula-hula i (holan tu parboru do).
Dung i diuduti ma :
- Protokol ni Parboru manjahahon silehon dengke siuk, suang songon i nang Paranak.
- Protokol ni Paranak mambagihon dengke siuk i di tingki marsipanganon, tu dongantubu, Boru/Bere, Dongan Sahuta, Punguan Ompu / Pengurus. (Dohot tu Hula-hula, songon lompan-ingkau mangan)
- (Parboru ndang mambagi Dengke)
5. JAMBAR dohot MARBAGI JAMBAR
Dung hira-hira mardalan parmanganon (mangida tingki), dipungka parboru ma manungkun tudu-tudu ni sipanganon, parboru nama mamungka panghataion dung dijalo nasida tudu-tudu ni sipanganon i. Alai ingkon tangkas jolo marsantabi tu loloan natorop angka na marsipanganon dope, andorang so dipungka panghataion i.
PROTOKOL NI PARBORU (Manungkun Tudu2 ni Sipanganon i):
Dihamu Amangborunami Raja ……. “!
Dison nunga dipasahat hamu tudu-tudu ni sipanganon na marsaudara. Manungkun ma hami nuaeng Amangboru, songon dia ma partording ni on, hupasahat hami ma tu hamu, asa masipaunean hita.
PROTOKOL NI PARANAK :
Gabe ma jala horas Rajanami, tung songon i pe naboi hupasahat hami rajanami las ma roha ni Raja i. Ianggo taringot ni tudu-tudu ni sipanganon i rajanami, hamu ma mangaturhon, sijalo nauli ma hami rajanami ”.
PROTOKOL NI PARBORU :
Nauli ma angkup ni na denggan Amangboru, antong, didok natua-tua:
”Jolo Niubar hata ma asa ni uhir saut.
Jolo sian hata na uli di dos ni roha ma asa diseat raut”
Tarsongon on ma parbagina Amangboru:
Osang himpal tu hami ma i amangboru, dohot Upa Suhut dihami ma i, na asing na i sibagi dua ma hita. ..
Boha amangboru …….. ?“
Holan mangolophon (setuju) nama Protokol ni Paranak, ai nunga dihatai hian parbagina i tingki na Marhata Sinamot… Boru ni parboru do mambagi jambar i sesuai naung nihatahon ni protokol i.
Dipasahat Parboru ma jambar ni Paranak, Jambar Taripar.
Nadua hasuhuton mambagi jambar juhut tu sude na patut sijalo jambar, dengan metode yang telah disepakati (Tata laksana Padalan Jambar).
Molo di Taruhon Jual do (Paranak bolahan Amak), paulahon ni Parboru do hata i tu Paranak, asa Paranak mangatur parbagina.
TATA LAKSANA PADALAN JAMBAR
Pambagi ni parjambaran tetap berpedoman tu sidapot solup na ro, jala nunga ditaringoti hian i di na Marhata Sinamot, jadi ndang adong be perdebatan diloloan i masalah parbagi ni jambar.
Asa unang berbenturan tu musik (tingki manumpahi) maka goar2 ni namanjalo jambar dibacakan/diumumkan oleh Protokol dulu setelah jambar sudah taripar, sesuai dengan ruhutruhut ni sijalo jambar dohot goar ni jambarna, asa tinggal pasahathon annon di tingki paranak manumpahi (marmusik, manortori).
Contoh :
Songon on ma Jambar na naeng sipasahaton nami tu hita saluhutna rajanami, tu ….. :
- Hahadoli/Anggidoli : Babiat Naingol, Sampetua, Marbulang
- Hula-hula, Raja i … : Osang Himpal .. (atau yang lain)
- Tulang, Raja i …… : Somba2
- Tulang Rorobot : Raja ……. Bona Tulang : Raja …….
- Hula-hula Namarhaha Maranggi : Raja ……. Hula-hula Anak Manjae : Raja …….
- Molo adong dua Hula-hula, Tulang, Bona Tulang, Tulang Rorobot, ingkon sude do garahononhon i.
- Suang songon i nang hula-hula Namarhaha-anggi nang hulahula anak manjae, molo adong dua-tolu, ingkon ris do sude jouhononhon, tung pe so ro.
- Jambar tu Ompu Na Martinodohon ………
- Jambar tu Raja ni Dogan Sahuta ……….
- Jambar ni boru
- Jambar tu Pengurus,……, ….., ……. , dst.
Selanjutnya, petugas/boru, manaruhon jambar tu hasahatan naung digorahon nangkin, dengan membawa kertas label nama penerima. Jadi pada saat Paranak manjalo Tumpak, kedua pihak Parboru dan Paranak tidak lagi pakai Mik (pengeras suara).
CONTOH PARBAGI NI JAMBAR
Hatorangan :
Na Marmiak-miak do parjambaran na somal. Molo tung pe lombu dibuat Paranak, Lombu Natinutungan ma goarni i, lapatanna sarupa ma pangatur ni jambar ni na marmiak-miak.
NA MARMIAK-MIAK / LOMBU NATINUTUNGAN
- Jambar sibagi dua
- Ihur-ihur / Namarhodong di Parboru
- Molo dialaman ni Paranak, Ulak ni tandok goarna
- Molo dialaman ni Parboru, Upa Suhut goarna
- Osang Himpal (somalna di bolahan amak)
Molo Parboru hita, sai pintor nisarihon do Jambar Tintin Marangkup, na diseat sian upasuhut i, hira-hira 5- 7 cm hapalna 5. Molo paranak hita, sai niusahahon do pohu saotik sian ihur-ihur i, (sebelum dibagi) ai sengaja do do pinaganjang i, asa sae bagion.
PANGATURNA: MARBAGI dohot PADALAN JAMBAR
NO | HATORANGAN NA | JAMBAR NA |
1 | Parjolo do jambar tu Hahadoli-anggidoli, (Babiat Naingol, Sampetua, Marbulang), dung i pe asa tu hulahula. Tu toru ni i, Ompu nama dijouhon nang pe naung marsaripe di ulaon na | SOIT |
2 | Tu Hula2, Tulang, marjojor sahat tu hula2 Anak manjae, Tu Hula2 dohot Tulang, sai digorahon do goar ni jambarna | OSANG / SOMBA2 |
3 | Ompu / Ama Marhaha-maranggi, sesuai tutur/tarombo | Soit/Pohu |
4 | Boru, bere | Namarngingi |
5 | Dongan Sahuta. | SOIT |
6 | Undangan punguan, Arisan, Ale-ale, rekan kerja, Huria | Sian soit / bebas |
7 | Pengurus Punguan ni Ompu / Horong i | |
8 | Pengurus Sektor, Wilayah, PSDBJ Pusat, Parsinabul |
6. PAPUNGU TUMPAK (INGKON JOLO DUNG TARIPAR PARJAMBARON) PROTOKOL NI PARANAK :
“Dihamu raja ni Hula-hulanami, hupangke hami ma jolo tingki on laho mangido pangurupion dohot tumpak, sian dongantubu, boru nang raja na huontang hami”.
Catatan: Ingkon jolo taripar do jambar, asa boi papungu Tumpak.
Tumpak sian Boru/Bere, pangurupion sian dongantubu, dongan sahuta, gogoan sian ale-ale dohot pariban.
PROTOKOL NI PARBORU :
Ulahon hamu ma amangboru !”
1. HATA SIDOHONON MARPANGIDOAN LAHO PAPUNGU TUMPAK
PROTOKOL NI PARANAK:
Nangkok ma Protokol i tu ginjang, tu panggung ni hasuhuton, digorahon ma gogo:
“Dihamu angka napinarsangapan Amanta Raja dohot Inanta Soripada, saluhutna ma angka na huontang hami.
Jongjong au dijolo on wakil ni suhut Paranak, mandok mauliate malambok pusu siala haroromuna. Pinabotohon ma tuhamu saluhutna, naeng pasahatonnami ma sinamot tu Hula-hula i.
Tangkas do taboto, ndang tarusung sahalak pandingdingan. Laos songon i do nang na pasahat sinamot, ingkon do pangido on pangurupion sian Dongantubu, boru-bere, Dongansahuta, Ale-ale dohot sude namanghaholongi.
–
Laos songon i do nang dihamu Tulangnami:
Dangka do dupang, amak do rere.
Ama do Tulang, anak do nang bere…
Atik adong sian hamu Tulang naeng mangurupi hami, las do rohanami manjalosa.”
Ro ma hamu tu jolo on, …nunga rade hami manjalo haroromuna ”…. Pandenami..! (tu parmusik) .. Baen hamu ende na hinsa-hinsa i.”
Marroan ma angka natorop i manaruhon tumpakna.
TATA LAKSANA MANJALO/PASAHATHON TUMPAK
Dung taripar jambar tu kedua belah pihak (Parboru-Paranak), Paranak manjalo tingki laho Papungu Tumpak/ Pangurupion sian Dongantubu, Boru-Bere, Ale-ale, dohot Dongan Sahuta.
Pangaturna :
- Tu sude nanaeng manumpahi rap jongjong ma marudur: Dongantubu, Boru-Bere, Ale-ale, dohot Dongan Sahuta, jala dijolo ma dongantubu, punguan ni Marga/Pengurus manguluhon.
- Ketua Umum ni Marga i ma na manghatahon hata ni sude nanaeng manumpahi i, dijahahon ma sude berurut uduran ni na naeng pasahat tumpak i (sesuai daftar na binaen ni suhut Paranak).
- Daftar ni na manumpahi i dijalo sian hasuhuton, sesuai gokkon ni suhut, manang naung di data protokol.
- Molo adong kelompok ni Sihal-sihal (Ale-ale, dongan sahuta ni Parboru) na naeng pasahathon Ulos Holong diganti ma i dohot Ulos-ulos (amplop), dipasahat ditingki napasahat tumpak, ai tong do hasahatan na tu pengantin i
- Ketua Umum ni Punguan i ma (manang na mewakili) manguluhon sude nanaeng manumpahi i, ibana ma mewakili sude nanaeng manumpahi pasahat hata tu hasuhuton i. Ndang adong be mandok hata punguan2, pengurus, mar-ompu2, ale-ale, nang dongan sahuta di na pasahat tumpak.
- Dang pola adong marende punguan manang koor di na pasahat tumpak, (sae ma holan musik pengiring ni na manumpahi) Dung sidung dipasahat Ketua ni punguan i hata (namewakili sude na pasahat tumpak i), udur ma marbaris pasahat tumpak manjalang hasuhuton di iringi musik.
2. HATA HAMAULIATEON TU NA MANUMPAHI
PROTOKOL NI PARANAK :
“Hamu angka napinarsangapan, Amanta Raja dohot Inanta Soripada, Raja ni Parboruon-Bere, Raja ni Dongan Sabutuha, Raja ni Dongan Sahuta, angka Ale-ale ro di angka tutur, tarlumobi ma dihamu Tulangnami… Mauliate malambok pusu ma dohononnami tu hamu saluhutna siala pangurupion dohot tumpakmuna na godang i.
–
Namarbunga mangga dompak mataniari
Sai olo do hamu mala, manumpahi anaknami”
Ndang tarbalos hami angka nauli nadenggan napinatupamuna tu hami, alai na pos do rohanami, jaloonmuna balos ni i marlipat ganda sian Tuhanta, asa dohononma:
–
Bagot na marhalto natubu di robean.
Horas ma hami na manjalo,
Jala sai lam martamba ma sinadongan, di hamu namangalean….. Mauliate.”
Suhut Paranak (Protokol) pasigathon tumpak i tu Parumaen, lao jomputonna, dungi dipasahat ma ampang i tu tu suhut (Inanta Soripada)
Dung sidung papungu tumpak, dipadenggan pihak Paranak dohot Parboru ma parhundul nasida asa tangkas masiadopan laho manghatai.
7. MARHATA ADAT
1. PANGARADEON PROTOKOL NI PARBORU
“Dihamu Raja ni Parboruonnami, Boha amangboru, nunga boi ra mulaionta panghataionta. ”
Dialusi Protokol ni Paranak:
“Nauli Rajanami …..”
Siondolhonon:
Pangaradeon tu panghataion, laho pasahathon tu Parhata (Parsinabul), ndang be pola mar-liat-liat manghatai. Langsung ma Protokol paboahon tu dongantubuna naung dengan pasadatahi di Tonggo/Ria raja jala nunga dos roha nagabe raja Panise manang raja Pangalusi ima aman.
Parhata (Parsinabul) holan pasangaphon horong ni hula-hula nama, ndang mulak-ulak be paboa na marpanamboli.
Catatan: Nunga mardos roha navmardongan tubu di tingki ulaon Tonggo/Ria raja laho tu mata ni ulaon i.
PROSES NI PANGHATAION DOHOT SIHATAAN
- Mardalan pinggan panungkunan
- Marhata didaulat ni sipanganon dohot sitangkas na
- Hatahonon ni Parhata ni Paranak ma angka dia naung diulahon di ari-ari na salpu (naung patuahata, manang marhata Sinamot, manang bohi ni sinamot naung sahat tu parboru)
- Patangkason ni Parhata ni Parboru ma tu hasuhutonna (tu paidua ni suhut) angka na hinatahon ni paranak i
- Molo sirsir do jala tingkos, gabehonon ni Parsinabul ni Parboru ma i, ro ma Suhut Paranak pasahathon Panggohi ni Sinamot i
- Tong do jolo tujolo ni Parsinabul ni Paranak Panggohi ni Sinamot i, manigat asa tangkas singkop songon nadihatahon, dungi pe asa tu jolo ni Parsinabul ni Parboru lao manggabehon. Dungi pasahaton ni suhut Paranak ma Panggohi ni Sinamot i tu Suhut Parboru.
2. PINGGAN PANUNGKUNAN
PARSINABUL NI PARBORU :
Dihamu Raja ni Parboruonnami, Raja …..
Hata ni natua-tua mandok “:
Teptep mula ni gondang, serser mula ni tortor.
Sise mula ni hata, sungkun mula ni uhum
Binsar Mataniari poltak mata ni Bulan, asa tapungka manghatai, pasahat hamu ma pinggan panungkunan.
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mangula ma pangula di rura Pangaloan, molo marsuru hula-hula ingkon do oloan, asa ro angka pangomoan,
Asa pitu ma tutu goar ni Ari, Sampulu dua bilang2 ni Bulan
Molo manghatai dohot raja, pasahaton ma tutu pinggan anungkunan
Borunami ! Pasahat hamu pinggan panungkunan on tu raja i”
A. HATA NI PINGGAN PANUNGKUNAN: (hanya sebagai contoh)
PROTOKOL NI PARBORU :
“Mauliate ma Amangboru, …..
Nunga sahat dison pinggan pasu, pinggan puti sitio soara, pinggan Panungkunan na hot di hundulanna.
Sai tio ma marsoara pasahat angka hata pasu-pasuan, jala hot ma hita di ruhut-ruhut ni adat.
Hot naung tahatai, hot nanaeng sihataan, asa hot hita dipasupasu Tuhan…”Na marisi parbue pir, parbue santi, parbue si pir ni tondi, boras siribur-ribur, asa sakti madingin sakti matogu ma pomparanta, matorop maribur matangkang manjuara, asa: Tubuma dingin-dingin jonok tu si martolu,
Horas tondi madingin, Pir tondi matogu, Tuhanta ma mangiring-iring leleng hita mangolu
–
Adong muse dison Napuran.
Napuran tano-tano, napuran si rara uruk hasoloman ni Inanta
Soripada, asa Sai manumpak ma loloan, mamasu-masu ma angka
Raja, saut ma ulaonta on dibagasan sada ni roha.”
Napuran Sirara-uruk, na peak dibona ni onan Manumpak ma amanta Debata. Asi roha ni Tuhan ditambai ma dipinomparta angka parbinotoan.”
–
Adong do dison Tanggo-tanggo na bolon, lam tu tanggona ma ruhut-ruhut ni partuturanta, asa tangkas taulahon adat napinungka ni ompunta sijolo-jolo tubu, unang adong na lobian, unang adong na hahurangan, sir-sir dang adong na marsisaritaan.”
–
Adong muse dison Ringgit Sitio Soara, na tinompa ni pamarentanta, si palas roha ni hita saluhutna, tu tio na ma parnidaanta tujoloan on
Tombak ni Tornauli ma hatubuan ni Simarhora-hora.
Sai ro ma angka nauli, mar tamba-tamba nang si las ni roha.
–
Amangboru !
Hubuat ma tolu sian Pinggan Panungkunan on.
Sada ma on pinasahat tu HAHADOLI …… sada tu ANGGIDOLI …… Na sadanai on dohonon ma :
Tuak tangkasan tung tabo mardongan tambul, Sada sian isi ni pinggan panungkunan on, surung surung ma di Parsinabul.
–
Amangboru !
Nunga huhatahon be Pinggan panungkunan on, asa : Poltak bulan Binsar Mataniari, hupasahat hami ma pinggan panungkunan on gabe pinggan Pangalusi dohot sada isina, asa sada rohamuna mangalusi” Hupasahat hami ma tu hamu Amangboru..
Borunami ! Pasahat hamu Pinggan pangalusi on tu Rajai Si …….”.
B. ALUS NI PINGGAN PANUNGKUNAN (PINGGAN PANGALUSI)
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mauliate ma rajanami,
Nunga dihatahon rajai be tonggo-tonggo ni pinggan panungkunan i, jala nunga ro tu hami gabe Pinggan Pangalusi, ai didok natuatua:
–
‘Tombak ni Pangururan hatubuan ni Simarhalosi Molo nipasahat pinggan panungkunan, jaloon ma i gabe pinggan pangalusi’
–
Dihita na marhaha anggi.. nunga hujalo pinggan pangalusi sian hula2 i Raja … adong na sada isi ni pinggan panungkunan on.
Dos ma rohanta, surung-surung ma on di pangalusi.
–
‘Mandurung pandurung, didurung ma sibahut laos dapot pora-pora
Molo adong surung-surung, pinamasuk ma tu hajut, tamba ma las niroha.
Nunga mangarade be hami rajanami.'”
3. HATA NA MARSINTUHU DI ADAT NI SINAMOT NI BORU
PARSINABUL NI PARBORU :
“Manghatai ma hita Amangboru,
–
‘Danggur ma danggur barat tongon tu duhut-duhut di toru ni Singkoru.
Nunga bosur hita mangan sagat marlompat juhut jala sombu minum sitio-tio natinahu ni Raja ni Boru.
Disi do gandina, disi gandona, di si do daina disi nang tabona.
Sir sir sirana hona nang asomna songon i nang parmasakna. Sai pamurnas ma i tu daging, saudara tu bohi, sipasindak panaili ma i sipaneang holi-holi.
–
Bangkona ma i Amangboru,
Sai jolo ni nangnang do asa ni nungnung, sai jolo pinangan do asa sinungkun.
Onpe Amangboru na manungkun ma hami, Dia ma lak lak na dia unok na, dia hata na dia ma na nidok na.
Tangkas ma Amangboru marboa-boa.”
ALUS NI PARANAK :
“Gabe ma jala horas Rajanami.
Parjolo ma hami mandok mauliate tu Tuhanta Pardenggan basa i, ala hipas do hamu nahudapot hami laos hipas do hami na ro mandapothon hamu…Marpulung ma palia, marbatu ma singkoru
Horas ma hamu hula2, horas nang hami boru”
Taringot tu sipanganon naung tahabosurhon i rajanami, songon i dope na boi hupasahat hami. Sai manumpak ma Tuhanta marhitehite tangiangmuna, tu denggan na ma pansarian dihami asa boi patupaonnami sipanganon nauntama jala natumabo sian i tu ari namangihut.
–
Ia manungkun ma Raja i di sintuhu ni indahan masak dohot lompan na sosadia i, dohonon ma songon nidok ni natua-tua,
–
Marbau tanduk marbau holi-holi,
Godang sibutong-butong otik si pir ni tondi
Sai pamurnas ma i tu daging saudara tu bohi,
Sipasindak panaili ma i sipaneang holi-holi
Tintin ma natinopa, hodong lais ni ruma
Otik sosadia pe nahupatupa hami i, Sai godang ma pinasuna.
Ia hata Rajanami; Panggabean Parhorasan do… Botima.”
PARSINABUL NI PARBORU :
“Gabe ma jala horas tutu Amangboru.
Las rohanami umbege hatamuna i na panggabean parhorasan do hape nanidokna. Sai ditambai Tuhanta ma dihamu panggabean dohot parhorasan tu joloan ni ari on.
Bagot na marhalto ma natubu dirobean
Horas ma hami namanganhon,
Tamba ma singkatna dihamu napatupahon
–
Binanga ni siporing binongkak di Tarabunga
Tu sanggar ma amporik tulubang ma satua
Sinur ma napinahan muna, gabe naniula
Horas pardalan dalan, mangomo hamu
Hipas na dibalian, maduma nang na dihuta
–
Alai Amangboru,
Martampuk bulung sihupi margota bulung demban,
Marangkup do nauli mardongan do na denggan
Siangkupna songon nahundul sidonganna songon namardalan
–
Hata ni natua-tua mandok:
Tangkas do jabu suhat tangkasan do jabu bona Tangkas ma hita maduma, tangkasan ma hita mamora.
Tangkas ma Amangboru marboa-boa…”
ALUS NI PARANAK :
“Gabe ma jala horas tutu Rajanami ! Tutu do nanidok ni Raja i. Marangkup do nauli mardongan do nadenggan, siangkupna di na hundul, siudurna di na mardalan.
–
Ranting ni buluduri jait marjaiotan,
Tampuk ni bulung peam pausa-usa botohon
Angkup ni nauli ima sitaringotan,
Dia nasolot di ate-ate ima naeng patolhason Tangkas ma tutu paboaonnami ….
Rajanami Raja bolon.!
–
Tung mansai las rohanami rajanami dipanjalomuna diharoronami sadarion, suang songon na ro hami di ari-ari naung salpu manaringoti parbogason ni ianakhonta on. Dipanghataionta na Marhata Sinamot, naung marpudun saut hita sian dos ni roha.
–
Nansogot Rajanami nunga rap taudurhon Boru ni Raja i nagabe parumaennami, anaknami na gabe helamuna, tapasahat tu Huria manjalo pasu-pasu parbogason sian Tuhanta marhite naposoNa. Ianggo adat Parhuriaon nunga singkop be rajanami.
–
Ingot do hami dipoda ni ompunta sijolo-jolo tubu, adat nauli i, ia molo nialap boruniraja paradeon ma sinamotna.
–
Di ari-ari naung salpu Rajanami nunga hupasahat hami bohi ni sinamot. Saonari pe Rajanami, haroronami laho manombahon Panggohi ni Sinamot naung itapudun i, huhut mangido asa pasupasu jala tangianghon hamu ma hami pamoruonmuna tarlumobi ianakkonta i .
–
Ima nidokna, ima hatana laos i ma sitangkasna Rajanami.”
PARSINABUL NI PARBORU :
“Mauliate ma Amangboru. Nunga tung mansai tangkas tutu hubege hami boa-boamuna i.
–
Di minggu-minggu naung salpu tutu nunga dengan mardalan ulaon na Marhata Sinamot di na ro hamu tu hutanami, sahat do boa-boa i tu hami, las rohanami ai gohanmuna ma hajutnami sadari on. Alai nang pe songon ni Amangboru hupatangkas ma jolo tu hasuhutonnami angka dia dope nanaeng sijaloon nami dohot angka sipasahatonmuna.
–
Ai lata pe na lata duhut-duhut do sibutbuton,
Hata pe pinaraja sai hasuhuton do si ihuthonon
(Tu PAIDUA ni SUHUT = Protokol)
“Di hamu Haha/Anggidoli nami hasuhuton..
–
Boa-boa ni amangborunta Raja … naeng pasahaton nasida ma PANGGOHI ni Sinamot naung niundukkon nasida ditingki namanghatai Sinamot minggu2 na salpu.
–
Pinasahat ma tu ho Haha/Anggidoli, tangkas ma alusi …
–
Lasiak narara binaen tu panutuan
Raja pe pinaraja, hasuhuton do haputuson.”
(ALUS ni PAIDUA ni SUHUT = Protokol)
Mauliate ma Haha/Anggidoli, toho do i, jala nunga rap umbege hita nakkin di pandok ni Amangborunta Raja …..
–
Nunga dipasahat nasida Bohi Ni Sinamot godang na Rp. ………
Panggohina nam saonari Rp. ……….. juta nai
Asa jalo dahahang ma jala gabehon …… Ima hata sian hami hasuhuton.
PARSINABUL NI PARBORU :
Mauliate ma Haha/Anggidoli, nunga tangkas tutu jojor dipaboa hamu, dibege sude situan na torop.
(Tu Parsinabul ni Paranak)
“Nauli Amangboru, nunga masipatangkasan hami dohot suhutnami, tingkos do tutu nidokmuna i, holan na manjalo nama hami dohot manggabehon.
–
Ai dison do Hula-hulanami, Tulangnami, dohot sude uduran ni hulahula. Tangkas ingkon jolo mangido paniroion do hami, suang songon i nang hata sian Borunami, mangido partingkian ma hami jo hamu Amangboru.”
Dipasahat ma panghataion tu boru, denggan digorahon asa ro sude boru pasahat hatana (Jambar Hata tu Boru).
Ro ma sude boru alai sahalak ma mandok hata, somalna boru na tumua. Inti ni hatana rade do boru mangulahon jala mangurupi,
(ndang nagabe sipanolopi)
Dungi dipasahat Parsinabul ni Parboru ma muse tu horong ni Hulahula, mangido panuturion.
8. HATA PANUTURION SIAN HULA-HULA
1. SIAN HULA-HULA NI PARBORU
PARSINABUL NI PARBORU :
(Diadophon ma tu hundulan ni Hula-hula):
Dijahahon sude marga ni Hula-hula dohot Tulang mulai sian Hula-hula sahat, Tulang, sahat tu Hula-hula Anak Manjae.
“Rajanami raja bolon, Hula-hula do hamu jala sipanuturi sipangajari, huhut sipaniroi dihami Parboruonmuna. Songon nidok ni natua-tua:
‘Patar tarida molo dung binsar mataniari
Denggan do ulaon jala tupa, molo dung hula-hula manuturi
Nunga denggan jala uli hami manghatai dohot Raja ni pamoruonnami Raja ….. rap do hita rajanami umbege dihata nang pangidoan nasida.’
–
Ndang barani hami mangolophon rajanami ia so jolo dituturi, ditiroi Raja i hami.
–
‘Bulung ni bulu duri sanjongkal dua jari
Hula-hula naburju manuturi do hamu jala naringgas mangajari.
Hupasahat hami ma partingkian tu raja i.'”
(Mandok hata ma sahalak sian Hulahula, mewakili saluhut Hula-hula i, dung jolo dipatama saluhutna uduran ni hula2 i)
HATA NI HULA-HULA :
(Nasomal Hulahula do pasahat paniroion mewakili sude horong ni Hula-hula i, dung dipatama tu nasida na sahundulan)
“Mauliate ma dihamu Parboruonnami Raja …….
Hupaihut-ihut hami do panghataionmuna sahat tu ombas on dohot Raja ni Parboruonmuna Raja ……
Ia hami dia ma sidohononnami tu hamu, nda holan mar dos ni roha.
–
Ai Tampulak ni Sibaganding ditombak ni pangiringan
Denggan do sude ulaon ndang adong natading Molo na marhaha-maranggi masipairing-iringan.
–
Tu hamu na marhula-marboru pe dohonon nami ma : Ai songon na nidok ni natua-tua ma dohonon :
–
Balintang ma pagabe, tumundalhon sitadoan
Arimuna do gabe molo masipa olo2 an
Songon i ma panuturion sian hami, horas ma”.
(Dialusi Parsinabul i, mandok mauliate)
PROTOKOL NI PARBORU (Tu Parsinabul ni Paranak) :
“Amangboru naburju,
Nunga manghatai hami marliat-liat, na mardongantubu nang borunami tarlumobi panuturion sian Hula-hula dohot Tulangnami. Tangkas do didok hula-hula i, asal masipaolo-oloan hita arinta do gabe. Huolophon hami ma pangidoanmuna i, jala hugabehon hami Hupasahat hami ma partingkian tu hamu, nunga mangarade hami.”
PARSINABUL NI PARANAK :
“Gabe ma jala horas mardongan mauliate rajanami, Raja ni Hulahula. Tung mansai las ni rohanami jala malambok pusu umbege alus ni raja i. Alai andorang so hupasahat hami, lehon hamu ma jolo partingkian dihami patamahon dongantubu nang boru di dos ni roha, tarlumobi panuturion sian Hula-hula dohot Tulangnami.
–
Nian nunga sisada hata hami sian hutanami, alai asa tangkas di jolo ni angka raja huhatahon hami.”
Dipasahat ma panghataion tu boru, denggan digorahon asa ro sude boru pasahat hatana (Jambar Hata tu Boru).
Ro ma sude boru alai sahalak ma mandok hata, somalna boru na tumua. Inti ni hatana rade do boru mangulahon jala mangurupi,
(ndang nagabe sipanolopi)
Dungi dipasahat Parsinabul ni Parboru ma muse tu horong ni Hulahula, mangido panuturion.
2. SIAN HULA-HULA NI PARANAK
Mandok hata ma sahalak sian Hulahula mewakili saluhut Hula-hula i, dung dipatama panghataion tu donganna sahundulan, tu sude horong ni hula-hula.
Unang lupa patamahon panghataion tusude uduran ni hula-hula.
(Hatana, hira sarupa dohot na di ginjang, ima hata sian hula-hula ni Parboru)
PARSINABUL NI PARANAK (tu Parboru):
“Nunga ris hami mardos roha dohot angka hata sipanolopi nauli, tarlumobi paniroion sian hula-hulanami. Boha Rajanami, molo naung mangarade hamu asa borhat suhutnami pasahat Panggohi ni Sinamot naung itahatai i.”
PARSINABUL NI PARBORU
“Nunga mangarade hami Amangboru ro ma hamu.”
(Di iringi gondang/musik) Borhat ma suhut Paranak sian hundulanna mamboan Sinamot (Panggohi Ni Sinamot) i.
Hepeng di piring naung marisi boras dohot napuran (Jumlah na sesuai na dihatahon, Panggohi ni Sinamot)
Dipasahat ma jolo tuadopan ni Parsinabul ni Paranak asa bilanganna, dungi boanon ni suhut i ma muse tujolo ni Parsinabul ni Parboru laho patangkashon, dung i pe asa dipasahat tu suhut parboru
Dung sahat Sinamot tu suhut Parboru, laos marjojor ma pasahat Suhi ni Ampang Na Opat dohot angka Panandaion.
9. PASAHAT SUHI NI AMPANG NA OPAT, TODOAN dohot PANANDAION
1. PASAHAT SUHI NI AMPANG NA OPAT
PARSINABUL NI PARBORU :
“Mauliate ma Amangboru, nunga sahat be Panggohi Sinamot tu hasuhuton, sai sahat ma tutu angka na denggan, gok ma angka uli dihita tu joloan on. On pe, tauduti ma manguduti angka naung tahatai, di Suhi ni Ampang Na Opat, Todoan, nang angka panandaion.”
PARSINABUL NI PARANAK :
“Nauli Rajanami, goari jala gorahon hamu ma sada-sada .”
Proses pasahathon/manjalo, Todoan/Suhi ni Ampang Na Opat dohot Panandaion, marudut maraturan dijou sada-sada namanjalo dohot napasahathon, huhut di tortorhon laho pasahathon,
Dison ma porlu peran ni petugas mangatur asa tertib jala lancar/hatop. Unang do dijou goarna, dang tarida halakna, manang hundul dope apala ditonga-tonga, maol meret.
(Todoan, Suhi ni Ampang Na Opat)
1. Upa Pamarai
2. Upa Simolohon
3. Upa Pariban
4. Upa Tulang
Catatan: Khusus di tingki napasahathon Upa Tulang (tu tulang ni prumaen), udur do Parboru dohot Paranak mandapothon hundulan ni tulang hula-hula ni Parboru i lao pasahat Upa Tulang. Laos dison ma Parboru pasahat Pinggan Panganan tu sude Hulahulana.
2. PASAHAT PANANDAION
Digorahon Parboru ma sada-sada sipasahaton ni Paranak. (Sejumlah daftar nasian Parboru, diparade Paranak ma ampolop na).
Nunga diparade Paranak hian godang dohot urutan-urutan na jojor dibaen, ai nunga dijalo hian daftar i sian Parboru sebelum ulaon. Godang dohot jumlah ni panjouon somalna disesuaikan dengan jumlah Ulos nanaeng jalo on ni Paranak. Untuk menghemat waktu dan kepantasan, diusahakan dibatasi jumlahnya.
10. PINGGAN PANGANAN
PARSINABUL NI PARBORU:
“Mauliate ma Amangboru, Nunga sahat be tu hami na patut sijaloonnami. Sinamot Na Gok, Suhi Ampang Na Opat nang angka Panandaion.
Alai asa ris ma nian sude hami hula-hulamuna di ulaon ni parmuli ni borunami on, pasahat hamu ma Pinggan Panganan.”
PARSINABUL NI PARANAK:
“Nauli rajanami”.
–
“Bona ni aek puli didolok ni sitapongan
Tangiangkon hamu rajanami asa dor dihami nauli tiur-tiur nang pansamotan, asa boi muse pa las hon rohamuna rajanami.”
–
Nian naeng do pasahatonnami sada-sada huhut manjalang angka hulahula i, alai molo tung sahali pasahathon pe hami las ma roha ni raja i.” Ditortorhon Protokol ma Pinggan Panganan i laho pasahathon.
PARSINABUL NI PARBORU (tu dongantubuna):
“Nunga tajalo dison pinggan panganan tuhita saluhutna, hot ma hita dihundulanta, padalanon ma tu hita saluhutna,
–
Pinggan Panganan tu dongantubu, ima jambar (juhut) tu sude dongantubu ni hasuhuton dohot tu boruna, nang dongan sahuta, dibahen di amplop (rupia).”
Di Jabodetabek on (hepeng dibagasan amplop).
Parboru i nama paradehon amplop i, asa tangkas sae sahat tu hasahatanna. Ai parboru i do naumboto sadia toropna siparadeon na. Alai jolo MASITARIPARAN dohot Paranak, dos songon na pasahat Ulos Tinonun sadari i. (Ima nanidokna masipatupa na di ibana be, manang masinangkohi tangga ni balatukna be)
Alani i, Parboru nama parade Amplop ni Pinggan Panganan tu nasida, jala Paranak parade Amplop ni Ulos natinonun Sadari na tu dongantubuna,
11. PASAHAT TINTIN MARANGKUP
PARSINABUL NI PARBORU
“Tauduti ma muse Amangboru. Dison do nuaeng Tulang ni helanami, raja i Raja …. ……. Haha ni parhundul ma rajai di hami.
–
Ingot do hami di poda jala ndang lupa di tona
–
Tangkas do ingkon pasahaton nami sian sinamot naung hujalohami tu tulang ni helanami, ima Tintin Marangkup.
–
Ise ma hita na manggorahon Amangboru ?”
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mauliate ma rajanami, tung ingot do tutu hamu di angka poda ni ompunta sijolo-jolo tubu. Las rohanami rajanami, sangap dibahen hamu hulahulanami, tulang ni helamuna.
–
Hami ma namanggorahon rajanami, rap ma hita mandapothon nasida, alai rajai ma napasahathon.”
Dung digorahon Protokol ni Paranak haroro nasida, asa mangarade hulahula i, borhat ma Parboru dohot Paranak udur rap dohotpengantin i, tu hundulan ni tulang sijalo Tintin Marangkup. Parboru mamboan jambar sian upa suhut dohot sinamot (Tintin Marangkup naung pinadomu), diboan dohot tuak tangkasan. Pihak Parboru do manguluhon dohot manjalo tortor/musik na.
Ia Tintin Marangkup ima :
- Sinamot tu Tulang ni hela sian Parboru, tanda naung sisada borunasida, dipadomu dohot nasian Paranak
- Jambar upa suhut, sian bagian ni Parboru dilehon tu tulang ni hela (ala nunga gabe sisada parjambaran nasida)
- Tuak tangkasan (asa lam tangkas diparhundulan molo tung marulaon boru i tujoloan ni ari)
Laos dison ma Paranak pasahathon Pinggan Panganan tu sude horong ni hula-hulana i.
1. HATA PASAHAT TINTIN MARANGKUP (Suhut Parboru)
Boi do Protokol manang Parsinabul manghatahon/pasahathon, molo hurang dimpos hasuhuton i dipanghatahonna dohot diangka taisi na.
“Horas ma di raja i tulang ni helanami. Tangkas do ingot hami dipoda ni angka natuatua, namandok:
–
Boras na ni asta, na so marlaok bota
Ingot do hami di poda jala ndang lupa di tona
Nunga manjalo pasu-pasu parbogason borunami dohot beremuna,
Nunga tangkas hot parsaripeon nasida manguhuthon ruhut-ruhut ni parhuriaon dohot di adat ni Ompunta sijolo-jolo tubu.
–
Adat nauli i mandok sisada Boru ma hita maradophon pamoruon nami raja …….., Haha ni parhundul ma hamu di hami, hamu Tulang ni helanami.
–
Ingot do hami dihata na mandok:
–
Hot pe jabui, tong doi margulang-gulang,
Tung boru ni ise pe dialap bere i, hot do i boru ni Tulang.
–
Godang do hujalo hami sinamot ni borunta. Saonari pasahatonnami ma sian sinamot ni borunta i tu hamu haha ni parhundulnami sijalo Titi Marangkup.
–
Tintin ma natinopa, hodong lais ni ruma.
Tung songon onpe nahupasahat hami, sai godang ma pinasuna.
Dipasahat ma parjolo sinamot i, dibagasan amplop.
“Ampara Haha ni Parhundul, Raja ………. hata ni natuatua na mandok.
Molo siat di parsoburan, siat do nang di panggagatan,
Molo tangkas do di partuturan, Tangkas do nang di parjambaran.”
–
Ala nunga tangkas tuturta maradophon pamoruonta Raja ……
Tangkas nang parhundulta molo masa ulaon dinasida,
Tangkas ma pasahatonnami tu hamu jambar sian Upa Suhut i, tanda naung sisada boru hita.(Dipasahat ma Jambar juhut i, dohot tuak tangkasan/bir)
Rap dison dohot Tuak Tangkasan, asa lam tangkas ma parsaoran dihita, tangkas parhundul na sisada boru hita molo masa ulaon dipamoruonta Raja …………… Molo hamu dijolo, hami ma mangihuthon, molo hami dijolo hamu ma uduran..
–
Songon i ma hatanami rajadoli haha ni parhundulnami, sai manumpak ma tondimuna manuai sahalamuna marhite tangiangmuna tu Tuhanta. Sai saut ma na itaparsinta, sahat gabe, sahat horas, sahat mamora borunta i,
–
Asa siboan ampang ma nasida siboan silua.
Siboan sangap ma nasida jala siboan tua tu hita natorasna, tarlumobi dijolo ni Tuhanta”.
Bulung namartampuk ma tu bulung ni simarlasuna,
–
Nunga hupasahat hami Tintin marangkup
Pasahat hamu ma hata pasu-pasu na
2. HATA (ALUS) NI SIJALO TINTIN MARANGKUP
Tulang ni hela:
“Mauliate ma dihamu anggi ni parhundulnami raja………
Nunga dipasahat hamu jambar juhut dohot sinamot ni borunta tu hami.
–
Toho do tutu songon nidokmuna i,
Ai sai tong do i tarida nang pe dihungkupi rere Sai tong do i boruniba, boru dia pe dialap bere “Nunga tung tangkas tutu hita sisada boru.
–
On pe, rap martangiang ma hita tu Tuhanta, asa dapot antong songon nidok ni umpasa:
–
Arirang ma di ginjang, ditoru panggomgoman
Badan nasida na sojadi sirang, tondina masigomgoman
–
Tubuan laklak tubuan singkoru, di dolok ni purbatua,
Tubuan anak ma nasida tubuan boru, dongan nasida saurmatua
Songon i ma hata sian hami, horas ma”
(Masijalangan ma nasida, dungi mulak tu ingananna, alai suhut Paranak mardalan dope pasahathon pinggan panganan tu sude hulahula dohot Tulangna.
Dung sidung i, somalna sai digorahon Parboru do asa rap hundul nasida mangadopi Paranak.
Diuduti ma tu na manjalo Ulos Herbang
12. PASAHAT ULOS (MANGULOSI):
1. ULOS HERBANG
Manjalo manang Pasahat Ulos Herbang jumlah na maksimal 17 bulung. Di PSDBJ naunggodangna ma intap ni 17 ulos, ndang boi be adong istilah manambai boning ( ditambai paranak i ulos laho uloshononhon ni parbaru i)
PARSINABUL NI PARBORU
“Amangboru Raja ….. Nunga singkop hujalo hami na patut sijaloonnami, alai tongtong do hami ingot dihata ni natuatua na mandok:
–
Nisalong ma timbaho, nijomur di salean,
Molo binoto manjalo, ingkon boto on do nang mangalean
Atik adong sipangidoonmuna Amangboru, rade do hami dison, hupasahat hami ma partingkian tu hamu.
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mauliate ma Rajanami. Las situtu rohanami diburju ni rohamuna namangalehon tingki laho mangido sipangidoonnami.
–
Lam tangkas ma tutu huboto hami burjumuna marboru, songon nanidok ni natua-tua :
–
Barita ni lampedang mardangka bulung bira.
Ianggo burjumuna marboru, nungga tarbarita ro di dia,
–
Onpe Rajanami, pasu-pasu jala tangianghon hamu ma hami parboruonmuna, lumobi ma hela dohot borumuna, marhite ulos herbang. Tangkas huboto hami angka partonun do Nantulangnami. Molo boi nian Rajanami asa ris hami sudena ulosanmuna.
Molo nunga une di roha ni Raja i, asa hugoari hami sian on, nunga rade hami manjalo.
Botima.”
PARSINABUL NI PARBORU :
“Gabe jala horas ma amangboru.
–
Aek natio do hami riong-riong di pinggan pasu.
Hula-hula naburju do hami, naringgas ma masu-masu
–
Ai, Obuk do jambulan nanidandan baen samara
Molo mamasu-masu tutu hula-hula, dao ma sude mara
–
Pos rohamuna Amangboru, pasahatonnami do angka Tangiang, lumobi pasu-pasu nasian Tuhanta i. Suang songon i nang ulos herbang, ris ma hamu ulosannami. Alai molo tung holan 17 bulung pe ulos herbang pasahaton nami Amangboru, gohan nami ma i dohot ulos natinonum sadari.
–
Mangarade ma rohamuna Amangboru, asa ro hami manguloshon. Botima”.
PARSINABUL NI PARANAK
“Mauliate ma rajanami, nunga tung las rohanami disi” Parjolo ma pasahat hamu Rajanami Ulos Pansamot.
–
Ro ma tujolo on Suhut, Amanta …… dohot Inanta boru …….,
Mar jojor ma dipasahat ulos, sejumlah ulos naung ditolopi
1. Ulos Pansamot
2. Ulos Hela
3. Ulos tu Pamarai
4. Ulos tu Simolohon
5. Ulos tu Sihunti Ampang …. sahat tu na pa 17 hon (molo na 17)
Molo pangolianak Debataraja (di Jabodetabek) manjalo ulos 17 bulung sian Parboru, wajib do haha-anggi partubu dapotan ulos (Babiat Naingol, Sampetua, manang Marbulang). Isarana, molo pangoli anak Sampetua,wajib ma dapotan ulos Babiat Naingol dohot Marbulang.
2. ULOS TINONUN SADARI
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mauliate ma rajanami.
Nunga sahat be hujalo hami ulos herbang suang songon i nang tangiang dohot pasu-pasu ni hula-hula i. Denggan do nialap timbaho, boniaga sian Dairi
Nunga denggan sahat tuhami ulos na marboho
Pasahat hamu ma rajanami ulos tinonun sadari
Asa ris hami ulosanmuna rajanami.”
PARSINABUL NI PARBORU:
“Nauli angkup ni nadenggan amangboru.
Nian naeng do pasahaton nami sada-sada huhut masijalangan, alai mamereng ma hita di tingki Amangboru, molo tung sahali pasahathon pe hami, las ma rohamuna Amangboru… mangarade ma hamu.“
(Ditortorhon Protokol ni Parboru ma pasahathon tu Parsinabul ni Paranak)
3. ULOS HOLONG (ATURAN NI NAPASAHAT ULOS HOLONG)
1. ULOS HOLONG SIAN PARBORU
- Ulos holong sipasahaton ni Parboru tu pengantin, diaturhon ma tidak melebihi jumlah ulos herbang na marhadohoan i. Molo 11 bulung do ulos Herbang, 11 bulung ma ulos holong. Molo 17 dope Ulos Herbang, 17 ma nang ulos holong sian Suhut Parboru.
- Denggan ma diaturhon di Tonggoraja angka ise na pasahat ulos holong na herbang. Molo tung sitorop partubu pe hasuhuton Parboru namarulaon i, masipaulian ma angka ise na pasahat ulos na herbang i. Na asing na i pasahat ulos-ulos dibagasan amplop ma.
- Na parjolo pasahathon ima hasuhuton i diuduti paidua ni suhut, dung i angka pe angka uduran napasahat singkat ni ulos i (amplop).
- Molo adong kelompok ni Sihal-sihal (Ale-ale, dongan sahuta) na naeng pasahathon Ulos Holong diganti ma i dohot Ulos-ulos (amplop), dipasahat ditingki napasahat tumpak, ai tong do hasahatan na tu pengantin i
- Sude boru pasahat singkat ni ulos (Hepeng dibagasan amplop), diparade ma ampang disamping hundulan ni pengantin i.
- Naparpudi, Ulos sian Punguan ni Marga i napinasahat ni Ketua Umum (manang namewakili). Jala molo tung piga2 pe punguan i, sae ma holan Ketua Umum (manang na mewakili) ni marga i mandok hatana. (songon na pasahat Tumpak i). Sahalak mandok hata.
PARSINABUL NI PARANAK:
“Mauliatema dihamu Raja ni Hula-hulanami, Raja …………
–
Mual natio ma tutu na riong-riong di pinggan pasu
Hula-hula naburju ma tutu hamu na gir-gir mamasu-masu
–
Las rohanami jala malambok pusu manjalo pasu-pasu marhite ulos herbang nang ulos natinonun sadari napinasahat muna tu hami.
–
Alai tangkas do huboto hami Rajanami, holongmuna i marboru. Atik adong dope parbue ni holong na naeng sipasahaton muna tu borumuna naung gabe parumaennami dohot anaknami na gabe helamuna, hupasahat ma partingkian tu hamu Rajanami”.
PARSINABUL NI PARBORU :
“Nauli amangboru.
Pasahaton nami do ulos holong tu hela dohot borunami, tarlumobi tangiangnami anggiat tujoloan on manghirap sian nadao manjou sian najonok angka parsaulian di nasida. Dok hamu ma asa ro nasida tu jolo on.”
–
“Dihita namardongan tubu dohot borunami, ro ma hita pasahat ulos holong. Molo dos rohanta songon on ma partordingna:
–
Parjolo ma hasuhuton dungi namardongantubu mangihut ma muse boru/pariban, punguan-ompu. Diuduti ma muse molo tung adong namangulosi sian dongan sahuta dohot angka na asing. Ulos ni Punguan ni marga i ma panutup.
–
Jala, sahalak ma hita mandok hata (mewakili Ketua Umum ni Punguan), udur ma hita sude rap jongjong angka na pasahat ulos holong.”
(Jolo dijahahon na mandok hata ma daftar ni angka punguan, wilayah, sektor, dongan sahuta na pasahat ulos holong naung udur jongjong disi, dung i pe asa didok hatana).
‘Sada silompa gadong, dua silompa ubi,
Sada pe namanghatahon, sude ma i naung pasahathon nauli.’
–
Mardalan ma marudur angka namangulosi, pasahat ulos holong na herbang suang songon i nang napasahat singkat ni ulos (di amplop), songon naung diaturhon.
Dung sidung uduran ni Parboru mangulosi, mangido tingki ma Protokol ni Parboru laho pasangaphon hula-hula na (hula-hula ni Parboru) laho pasahat Ulos Holong.
2. ULOS HOLONG SIAN HULA-HULA NI PARBORU:
- Ulos sian hula-hula maksimum 5 (lima) bulung, angka uduran na sude pasahathon singkat ni ulos (amplop).
- Ulos sian tulang, tulang rorobot, bona tulang, masing-masing 3 (tolu) bulung, angka uduran pasahat singkat ni ulos (di amplop)
- Ulos sian hula-hula namarhaha maranggi, 1 (sada) bulung
- Ulos sian hula-hula anak manjae, 1 (sada) bulung
- Sude angka uduran ni hula-hula i pasahathon singkat ni ulos (di amplop)
- Sude hula-hula ni anak manjae, rap udur ma tujolo lao mangulosi. Ganup hula-hula ma mandok hatana marurut sian siangkangan tu sianggian, dungi sisada gondang/tortor ma nasida udur mangulosi
- Sude hula-hula ni na marhaha-maranggi, rap ro ma tujolo lao mangulosi. Ganup hula-hula ma mandok hatana marurut sian siangkangan tu sianggian, dungi sisada gondang/tortor ma nasida udur mangulosi
- Diulaon dialap jual dohot ditaruhon jual, ndang dipamasa manogu manang panangkokhon pengantin tu panggung.
PARSINABUL NI PARBORU :
(Mandompakhon Hula-hula dohot Tulang)
“Dihamu saluhut horong ni hula-hula dohot tulangnami (dijouhon sude marga ni horong ni hulahula)
Hulahula, tulang, tulang rorobot, bonatulang, hulahula na marhaha-maranggi, hulahula anak manjae.
Nunga jumpang tingki na lehet jala nauli.
Atik adong na naeng sipasahatonmuna tu pahompumuna, beremuna, ibeberemuna on, alai tangkas do manghirim hami ditangiang nang pasu-pasumuna, ai Hata ni natuatua na mandok :
–
Obuk do jambulan nanidandan bahen samara
Pasu-pasu ni hula-hula, marsundut-sundut soada mara
–
“Laos hamu ma Rajanami na masiaturan di partordingna, alai molo siat pangidoannami Hula-hula i Raja …… ma nian pargomgom.
–
Jala molo laos di tingkion pe angka Raja i mangalehon hata poda, hata nauli, lumobi pasu-pasu tu pahompumuna-beremuna on, nunga tung las rohanami Rajanami. Pinasahat ma partingkian tu Rajanami”
Mangulosi ma horong ni Hula-hula sian natumoru tu ginjang, ni uluhon ni hula-hula :
1. Hula-hula Anak Manjae (molo adong)
2. Hula-hula Namarhaha-maranggi
3. Bona Tulang
4. Tulang Rorobot
5. Tulang
6. Hula-hula (Penutup)
Adong do piso-piso ni ulosna i (hepeng dibagasan amplop). Sahalak ma boru martugas tusi, manjalangkon.
Dung sidung sude horong ni hula-hula mangulosi na niuluhon ni hula-hula ni Parboru, mandok hata parsirangan ma Hula-hula i, ai nunga sidung be ulaon dohot kewajiban nasida sebagai hula-hula. Nunga boi nasida mulak.
Martading hata ma hula-hula i, tarsongon on ma didok hatana:
“Nunga be singkop hami horong ni Hula-hula dohot Tulang pasahathon hata nauli tu hamu pamoruonnami raja ….. Hata na denggan, tangiang nang pasu-pasu marhite na manguloshon ulos holong tuberenami.
–
Nuaeng pe asa marneang nilangka muli ma hami, denggan ma uduti hamu ulaon on. Dohonon ma songon nidok ni natua-tua :
–
Napuran tano-tano rangging masiranggongan,
Badanta pe padao-dao, Sai tondinta masingomgoman
Bona ni aek puli denggan do boananon tu juma
Horas ma hami naeng muli, selamat tinggal ma dihamuna.”
Dialusi PARSINABUL NI PARBORU :
“Mauliate ma dihamu Hula-hula dohot Tulangnami. Sai dipasahat Tuhanta ma sude pasu-pasu muna i tu hami parboruonmuna, lumobi tu pahompumuna on/ beremuna on. Hami pe dohonon nami do :
–
‘Mangerbang ma bunga-bunga dipadadang-dadang ari,
Selamat jalan ma dihamu selamat tinggal ma dihami,
Sai asi roha ni Tuhanta, boi hita pajumpang musengani’”
Adong ma namanggaithon hatana : “Daaaaaa ..! Da.. da ..Tulang”
Nunga sidung be Ulaon sian pihak Parboru, on do panimpuli na Diuduti ma muse ulaon, Hulahula ni Paranak lao pasahathon Ulos Holong.
Dipasahat ma partingkian tu Paranak
3. ULOS HOLONG SIAN HULA-HULA NI PARANAK
PARSINABUL NI PARANAK :
“Mauliate ma dihamu Raja ni Hula-hulanami. Hupangke hami ma jolo tingki on, pasangaphon raja ni Hula-hula dohot Tulangnami”.
PARSINABUL NI PARANAK : (Mangadophon tu hundulan ni Hulahula)
“Dihamu saluhut horong ni Hula-hula dohot Tulangnami
Hula-hulanami Raja i ……… (dijahahon sude)
–
Jumpang ma tingkina rajanami, atik adong nanaeng sipasahaton muna tu pahompumuna, beremuna.
–
Hamu ma rajanami namarsiaturan partordingna, alai molo siat pangidoanna hulahula raja …… ma nian pargomgom. Jala molo tung ditingkion pe Raja i pasahathon hata poda tuhami parboruonmuna, hata sigabe-gabe, las ma rohanami rajanami. Pinasahat ma tu Raja i.”
Selanjutna, songon na di ginjang, sarupa dohot tingki hula-hula ni Parboru pasahat ulos holong, marurut ma:
- Ulos sian Hula-hula maksimal 5 (lima) bulung.
- Ulos sian tulang, tulang rorobot, bona tulang, masing-masing 3 (tolu) bulung.
- Ulos sian hula-hula namarhaha maranggi, 1 (sada) bulung
- Ulos sian hula-hula anak manjae, 1 (sada) bulung
- Hula-hula ni anak manjae, rap maju ma tujolo lao mangulosi. Ganup hula-hula ma mandok hatana marurut sian siangkangan tu sianggian, dungi sisada gondang/tortor ma nasida udur mangulosi
- Hula-hula ni na marhaha-maranggi, rap maju ma tujolo lao mangulosi. Ganup hula-hula ma mandok hatana marurut sian siangkangan tu sianggian, dungi sisada gondang/tortor ma nasida udur mangulosi
- Ndang dipamasa manogu manang panangkokhon Pengantin tu panggung, di Alap Jual pe nang di ulaon Taruhon Jual.
Dung sidung sude mangulosi, martading hata ma Hula-hula i tu pamoruonna (tu Paranak) asa parjolo nasida marhehe nauli, denggan ma dialusi Paranak.
MANGUJUNGI ULAON
1. HATA SIGABE-GABE SIAN PARBORU (MANAURI)
Dung sidung mangulosi sude horong ni hula-hula ni paranak, dipaulak protokol ni paranak ma muse panghataion i tu parboru laho manguduti ulaon
Tung pe dialaman ni Paranak ulaon i, alai sai patamaon do Parboru mangaturhon angka dia ma siulaon muse.
PARSINABUL NI PARANAK :
“Dihamu Rajani hula-hulanami, Nunga be sude Hula-hula dohot Tulangnami pasahat hata pasu-pasu tu hami parboruonmuna, lumobi ma tu parumaen dohot anaknami, nuaeng pe hupasahat hami tu hamu lao mangduti ulaonta on, Raja i ma namangaturhon.”
PARSINABUL NI PARBORU :
“Nauli Amangboru, tapaujung ma ulaonta on tu namarhata nauli partadingan, hata sigabe-gabe dohot mangampu.
–
Molo tung sahalak pe pasahathon hata sigabe-gabe sian hami parboru, naung sude ma hami disi, las ma rohamuna Amangboru.
–
Sada pe sisuan tada-tada, sude dapotan puli,
Sahalak pe mandok hata, sude ma pasahathon hata na uli
–
Dung i pinasahat ma annon tu hamu laho mangampu Amangboru.
Dung sidung i tapadalan ma Olop-olop.
Dung i taujungi ma dibagasan tangiang. ….. Boha Amangboru… !! (Ditolopi parboru)
PARSINABUL NI PARBORU :
“Di hamu suhutnami, sahat ma hita paujunghon ulaonta on. Marhata sigabe-gabe ma sian hita tu pamoruonta, pinasahat ma tu Suhut”, sahalak ma hamu.
Mandok hata ma suhut Parboru.
Sahalak sian suhut Parboru pasahat hata sigabe-gabe, manang hata hamauliateon, manang poda, sian suhut (natoras ni siboru) manang na mewakili.
Boi do diwakilhon tu paidua ni suhut, molo namandok hata i hurang pas marhata Batak (ingkon di hata Batak).
Dipasingkop Parsinabul ni Parboru ma panghataion i, denggan marsahala huhut pasahat tangiang marhite umpasa na uli.
Ai ndang sai sude suhut i boi uli panghataionna diparadaton.
2. PARANAK MANGAMPU
Mandok hata ma Suhut Paranak pasahat hata hamauliateon. Boi do diwakilhon tu Paidua ni suhut, molo hurang pas mar hata Batak na mandok hata i.
Dung mangampu kedua Pengantin, dipasingkop Parsinabul ni Paranak ma manghamauliatehon dohot mangampu angka hata nauli nang pasu-pasu i. Diparade keduabelah pihak ma Pinggan Olop-olop.
Parsinabul ni Pararanak do ro mandapothon Parsinabul ni Parboru patomuhon Pinggan Olop-olop i, parsinabul ni Parboru do manghatahon hata ni pinggan olop-olop i.
2. HATA OLOP-OLOP (MANGOLOPHON NAUNG DIULAHON)
PARSINABUL NI PARBORU :
“Mauliate ma di Tuhanta, siala pangurupionNa, nunga simpul denggan ulaonta sadari on, ima pesta unjuk ni ianakonta.
Dohonon ma songon nidok ni natua-tua:
–
Balintang ma pagabe tumundalhon sitadoan, Arinta ma horas jala gabe, ai nunga dapot dihita na masipaolo-oloan.
–
Tu ianakkonta on pe dohonon ma songon nidok ni umpasa:
–
Tubuan lak-lak tubuan singkoru di dolok ni Purbatua,
Tubuan anak ma nasida tubuan boru, dongan nasida saur matua.
–
Jala tu hita saluhutna dohonon ma:
–
Hau namatoras hasonggopan ni ambaroba,
Gabe ma hita jala horas tumpahon ni Debata Jahowa
Horas ma namardongan tubu, Horas boru, horas nang hula-hula.
–
Nunga jumpang tali Aksa ihot ni Ogung Oloan,
Nunga sidung denggan ulaonta jala tangkas do hita maspaolooloan
–
Sinemnem siuruk-uruk, tu silanlan aek toba,
Nametmet dang marungut-ungut namagodang pe sude mar las ni roha
–
Taolophon ma parbogason ni ianakkonta on tolu hali:
–
Olop-olop… olop-olop…olop-olop…. !
Dung di olophon, dibukka ma ulos Hela na di Pengantin i. Dipadalan ma hepeng olop-olop i tu situan na torop.
Catatan: Dang dipamasa be Ulaon Sadari di ulaon unjuk, alai dipasahat ma tu nadua hasuhuton manang andingan ulahonon nasida ulaon i, huhut songon acara ramah-tamah ma i di nadua hasuhuton, masiebat-ebatan, sesuai tingki na lehet di nadua hasuhuton i.
Mangujungi ulaon diuluhon Parboru. Martangiang manang jolo marende, dungi masijalangan.
Songon i ma partording dohot prosesi ni ulaon unjuk di Jabodetabek on, suang songon i nang di Punguan ni Simamora Debataraja.